Të kesh një çip në tru që mund të përkthejë mendimet e tua në komanda kompjuterike mund të duket si ‘science fiction’ – por për Noland Arbaugh kjo është një realitet.
Në janar të vitit 2024 – tetë vjet pasi mbeti i paralizuar – 30-vjeçari u bë personi i parë që mori një pajisje të tillë nga kompania amerikane e neuroteknologjisë, Neuralink.
Nuk ishte çipi i parë i këtij lloji – disa kompani të tjera gjithashtu i kanë zhvilluar dhe implantuar ato – por ai i Noland mori më shumë vëmendje për shkak të themeluesit të Neuralink: Elon Musk.
Megjithatë, Noland thotë se gjëja më e rëndësishme nuk është as ai dhe as Musk – por shkenca.
Ai i tha BBC-së se ishte i vetëdijshëm për rreziqet e asaj që po bënte – por “e mirë apo e keqe, çfarëdo që të ndodhë, unë do të ndihmoja.”
“Nëse gjithçka do të shkonte mirë, atëherë mund të ndihmoja si pjesëmarrës i Neuralink,” tha ai.
“Nëse do të ndodhte diçka e tmerrshme, e dija që ata do të mësonin nga kjo.”
Asnjë kontroll, asnjë privatësi’
Noland, nga Arizona, mbeti i paralizuar nga supet e poshtë pas një aksidenti gjatë zhytjes në vitin 2016.
Dëmtimet e tij ishin aq të rënda saqë ai kishte frikë se nuk do të mund të studionte, punonte apo madje të luante më lojëra.
“Thjesht nuk ke asnjë kontroll, asnjë privatësi dhe është e vështirë,” tha ai.
“Duhet të mësosh se duhet të mbështetesh tek të tjerët për gjithçka.”
Çipi i Neuralink synon t’i rikthejë një pjesë të pavarësisë së tij të mëparshme, duke i lejuar atij të kontrollojë një kompjuter me mendjen e tij.
Kjo teknologji njihet si ndërfaqe tru-kompjuter (BCI) – që funksionon duke zbuluar impulset elektrike të vogla që gjenerohen kur njerëzit mendojnë të lëvizin dhe duke i përkthyer ato në komanda dixhitale, si lëvizja e kursorit në ekran.
Është një temë komplekse për të cilën shkencëtarët kanë punuar për disa dekada.
‘Emri im është Chris’: Teknologjia që shndërron mendimet në fjalë
A mund të ndryshojë çipi i trurit i Neuralink botën?
Padyshim që përfshirja e Elon Musk në këtë fushë e ka katapultuar teknologjinë – dhe Noland Arbaugh – në qendër të vëmendjes.
Kjo i ka ndihmuar Neuralink të tërheqë shumë investime – por edhe vëmendje për sigurinë dhe rëndësinë e një procedure kaq invazive.
Kur u njoftua implanti i Noland, ekspertët e përshkruan atë si një “moment historik të rëndësishëm”, por paralajmëruan se do të duhej kohë për të vlerësuar plotësisht ndikimin e tij – veçanërisht duke marrë parasysh aftësinë e Musk për të “gjeneruar publicitet për kompaninë e tij.”
Musk ishte i rezervuar në publik në atë kohë, duke shkruar thjesht në një postim në rrjetet sociale: “Rezultatet fillestare tregojnë një zbulim premtues të sinjaleve neuronale.”
Në realitet, Noland thotë se miliarderi – me të cilin ai foli para dhe pas operacionit – ishte shumë më optimist.
“Mendoj se ai ishte po aq i emocionuar sa unë për të filluar,” tha ai.
Megjithatë, ai thekson se Neuralink nuk është vetëm për pronarin e saj dhe thotë se nuk e konsideron atë “një pajisje të Elon Musk”.
Nëse pjesa tjetër e botës e sheh atë në të njëjtën mënyrë – veçanërisht duke marrë parasysh rolin gjithnjë e më të diskutueshëm të Musk në qeverinë amerikane – mbetet për t’u parë.
Por nuk ka asnjë dyshim për ndikimin që pajisja ka pasur në jetën e Noland.
‘Kjo nuk duhet të ishte e mundur’
Kur Noland u zgjua nga operacioni për të instaluar pajisjen, ai tha se fillimisht ishte në gjendje të kontrollonte një kursor në ekran duke menduar për lëvizjen e gishtërinjve të tij.
“Sinqerisht nuk e dija çfarë të prisja – tingëllon aq si science-fiction,” tha ai.
Por pasi pa sinjalet e tij neuronale që shfaqeshin në ekran – ndërsa ishte i rrethuar nga punonjës të emocionuar të Neuralink – ai tha se “gjithçka filloi të bëhej reale” dhe kuptoi se mund të kontrollonte kompjuterin vetëm me mendjen e tij.
Dhe – akoma më mirë – me kalimin e kohës, aftësia e tij për të përdorur implantin është rritur deri në pikën që tani mund të luajë shah dhe videolojëra.
“Unë u rrita duke luajtur lojëra,” tha ai – duke shtuar se ishte diçka që “duhej ta hiqte nga jeta” kur u bë i paralizuar.
“Tani po mund miqtë e mi në lojëra, gjë që nuk duhet të ishte e mundur, por është.”
Noland është një dëshmi e fuqishme e potencialit të teknologjisë për të ndryshuar jetët – por mund të ketë edhe disavantazhe.
“Një nga problemet kryesore është privatësia,” tha Anil Seth, Profesor i Neuroshkencës në Universitetin e Sussex.
“Nëse po eksportojmë aktivitetin e trurit tonë […] atëherë ne po lejojmë akses jo vetëm në atë që bëjmë, por potencialisht edhe në atë që mendojmë, çfarë besojmë dhe çfarë ndiejmë,” i tha ai BBC-së.
“Pasi dikush të ketë akses në atë që ndodh brenda kokës sonë, nuk mbetet më asnjë barrierë për privatësinë personale.”
Por këto nuk janë shqetësime për Noland – përkundrazi, ai dëshiron që çipet të avancojnë edhe më shumë në atë që mund të bëjnë.
Ai i tha BBC-së se shpreson që pajisja të mund t’i lejojë një ditë të kontrollojë karrigen e tij me rrota, ose ndoshta një robot humanoid futuristik.Edhe me teknologjinë në gjendjen e saj aktuale, më të kufizuar, nuk ka qenë gjithmonë një rrugë e lehtë.
Në një moment, një problem me pajisjen bëri që ai të humbiste plotësisht kontrollin e kompjuterit, kur ajo u shkëput pjesërisht nga truri i tij.
“Kjo ishte vërtet shqetësuese, për të thënë të paktën,” tha ai.
“Nuk e dija nëse do të mund ta përdorja Neuralink ndonjëherë përsëri.”
Lidhja u riparua – dhe më pas u përmirësua – kur inxhinierët rregulluan softuerin, por kjo vuri në pah një shqetësim që ekspertët shpesh theksojnë mbi kufizimet e kësaj teknologjie.