SHBA kërkon që 32 vendet e NATO-s të harxhojnë të paktën 5% të PBB-së së tyre për shpenzimet e mbrojtjes, një rritje shumë e konsiderueshme që shumë vende e kanë të vështirë ta arrijnë.
Jo qëllimisht, ky takim informal i ministrave të jashtëm të vendeve anëtare të NATO-s, i cili është planifikuar prej kohësh, do të zhvillohet në të njëjtën kohë me takimin e shumëpritur, por jo të konfirmuar, të Rusisë dhe Ukrainës në Stamboll nesër.
Deri në fund të vitit 2024, 22 vende të NATO-s kishin arritur objektivin prej 2% të PBB-së për të cilin ishin zotuar në vitin 2014. Shumë vende – përfshirë Italinë, Spanjën dhe Belgjikën – ende nuk e kanë përmbushur objektivin, por janë zotuar ta bëjnë këtë vit.
“Ekziston një konsensus i gjerë se duhet të shtojmë ndjeshëm përpjekjet tona,” theksoi këtë javë një diplomat i NATO-s. Por 5% mbetet një përqindje veçanërisht e lartë për shumë vende evropiane.
Si një zgjidhje kompromisi, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, paraqiti një propozim që ruan objektivin prej 5%, por përfshin në këtë përqindje jo vetëm shpenzimet e mbrojtjes. Kjo ide u prit pozitivisht dje, të martën, nga ambasadori amerikan në NATO, Matthew Whitaker.
Rritja e shpenzimeve të mbrojtjes, të cilën 32 vendet e NATO-s do ta diskutojnë në samitin që do të mbahet më 24 dhe 25 qershor në Hagë, “do të përfshijë të gjitha mjetet e nevojshme për aleatët e NATO-s për pengim dhe mbrojtje, por edhe çështje të tilla si lëvizshmëria, infrastruktura, siguria kibernetike”, siguroi Rutte.
“Kjo ka të bëjë me më shumë sesa raketa, tanke dhe mortaja,” shpjegoi ai.
Më konkretisht, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s propozoi që përqindja e shpenzimeve të mbrojtjes të jetë 3.5% deri në vitin 2032. Megjithatë, këtij numri ai propozoi shtimin e një përqindjeje prej 1.5% të PBB-së që do të kishte të bënte me shpenzime më të gjera, siç është infrastruktura, diçka që do të arrihej më lehtë, kryesisht nga vende si Italia dhe Spanja që kanë mbetur prapa.
Akoma më shumë që 1.5% do të përfshijë shpenzimet e parashikuara tashmë në buxhetet e shteteve, siç janë kontrolli kufitar, ndërtimi i porteve dhe rrugëve, shpjegoi një diplomat nga Brukseli.
Për të bindur Uashingtonin për seriozitetin e aleatëve evropianë, Rutte propozoi gjithashtu që ata të angazhohen për të rritur shpenzimet e mbrojtjes me të paktën 0.2% në vit.
Kjo rritje vjetore do të jetë “shumë e vështirë për t’u imponuar,” pranoi një diplomat i NATO-s, por shtoi se kompromisi i Rutte-s është “i realizueshëm dhe do t’u shërbejë të gjithë aleatëve.”
Është “fillimi i diskutimit,” tha një tjetër diplomat i NATO-s, sipas të cilit “gjithçka mbetet e hapur” para samitit në Hagë.
Nuk pritet ndonjë përparim i rëndësishëm në Antalia sot dhe nesër për këtë çështje, të cilën ministrat e Mbrojtjes të NATO-s do ta diskutojnë përsëri në takimin e fundit para samitit të Hagës.