Agjencia amerikane e hapësirës (NASA) po punon me kompanitë komerciale për të ndërtuar një reaktor bërthamor që do të vendoset në sipërfaqen e Hënës deri në vitin 2030. Sistemi do të ketë kapacitet të paktën 100 kilovat, mjaftueshëm për të furnizuar një bazë të vogël kërkimore ose për qëllime të misioneve të ardhshme. Projekti synon të sigurojë energji të vazhdueshme në një mjedis ku burimet tradicionale, si energjia diellore, hasin kufizime të mëdha.
Aktualisht, NASA ka hapur thirrje për propozime nga industria për të zhvilluar një sistem të tillë, duke theksuar se teknologjia e fisionit bërthamor është një pjesë kyçe e strategjisë së saj për eksplorim afatgjatë të Hënës dhe më tej. Kjo nuk është hera e parë që një projekt i tillë merret në konsideratë. Në vitin 2022, agjencia nënshkroi tre kontrata fillestare me kompani private, secila me vlerë prej 5 milionë dollarësh, për të hartuar konceptet e para për një reaktor të përshtatshëm për sipërfaqen hënore.
Energji përtej kufizimeve të diellit
Një nga arsyet kryesore për ndërtimin e një reaktori bërthamor në Hënë lidhet me kufizimet e mëdha që paraqet energjia diellore në këtë mjedis. Një ditë hënore zgjat afërsisht 28 ditë tokësore dhe ndahet në dy javë me dritë dielli dhe dy javë errësirë të plotë. Gjatë periudhës së errësirës, panelet diellore nuk janë në gjendje të prodhojnë energji, duke krijuar probleme të mëdha për funksionimin e sistemeve jetike.
Sipas shkencëtarëve, një reaktor bërthamor do të siguronte furnizim të pandërprerë me energji elektrike në kushte ku burimet e tjera nuk janë të besueshme. Kjo teknologji do të mbështeste funksionimin e bazave kërkimore, ngrohjen, komunikimin dhe sistemet mbijetese në sipërfaqen e Hënës, duke hapur rrugën për qëndrime më të gjata dhe më të qëndrueshme.
Konkurrenca ndërkombëtare për energjinë në Hënë
Përpjekjet e NASA-s për zhvillimin e një reaktori bërthamor vijnë në një kohë kur edhe shtete të tjera po intensifikojnë planet e tyre për eksplorimin dhe shfrytëzimin e Hënës. Në muajin maj të këtij viti, Kina dhe Rusia njoftuan se planifikojnë të ndërtojnë një central bërthamor të automatizuar në Hënë deri në vitin 2035. Projekti i tyre përkon me ambicien për të zhvilluar një prani të përhershme në satelitin natyror të Tokës.
Ekspertët bien dakord se nëse duhen mbështetur misione afatgjata në Hënë apo ndërtuar koloni të qëndrueshme, një burim i besueshëm energjie është thelbësor. Në këtë drejtim, energjia bërthamore shihet si zgjidhja më efikase dhe më e besueshme për të përballuar sfidat e natës hënore dhe për të garantuar funksionimin e vazhdueshëm të sistemeve. /Inteligjenca n’3D