Sot, më 19 shtator, shqiptarët kujtojnë disa ngjarje të rëndësishme që kanë lënë gjurmë në historinë kombëtare: rikthimin e Essad Pashë Toptanit në pushtet, Kongresin e Kishës Ortodokse në Berat dhe vdekjen e patriotit Safet Butka.
Më 19 shtator 1914, Essad Pashë Toptani u rikthye në Shqipëri pas largimit të Princ Vidit, duke shpallur veten president dhe kryeministër. Ky veprim solli ndryshime të mëdha politike në një periudhë të turbullt për shtetin e brishtë shqiptar.
Po në këtë datë, në vitin 1922, Kongresi i Kishës Ortodokse Shqiptare në Berat përfundoi punimet duke marrë një vendim historik: liturgjia ortodokse do të kryhej në gjuhën shqipe. Ky hap i dha identitet të plotë Kishës Autoqefale Shqiptare dhe forcoi unitetin kombëtar.
Një tjetër figurë e shquar që lidhet me këtë datë është Safet Butka, patriot dhe ideolog i Ballit Kombëtar, i cili vdiq më 19 shtator 1943. I njohur për rolin e tij në përhapjen e arsimit dhe përpjekjet për liri, vdekja e tij la një boshllëk të madh në radhët e nacionalistëve.
Ngjarjet e 19 shtatorit lidhen jo vetëm me politikën dhe fenë, por edhe me kulturën dhe përplasjet ideologjike të shekullit XX. Kjo datë shënon një pikë referimi për rrugëtimin historik të shqiptarëve, mes përpjekjes për shtetformim, liri fetare dhe beteja politike./ Korrespodenti