Gjatë historisë, njerëzimi është gjendur disa herë në prag të katastrofave që mund të kishin ndryshuar rrënjësisht ecurinë e qytetërimit. Nga kriza bërthamore e Kubës, që e çoi botën buzë një lufte të tretë botërore, te gabimet dhe rastësitë që shpëtuan perandori të tëra, këto momente afër katastrofës na kujtojnë sa e brishtë është jeta jonë kolektive dhe sa shumë varen ngjarjet nga vendime të vogla e të papritura. Kuptimi i këtyre momenteve nuk na tregon vetëm dobësitë tona, por edhe sa jetike është veprimi vendimtar përballë pasigurisë.
1. Kriza e raketave të Kubës (1962)
Në tetor të vitit 1962, Lufta e Ftohtë arriti pikën e saj më të rrezikshme. Aeroplanët zbulues amerikanë U-2 zbuluan instalime raketash bërthamore sovjetike në Kubë, vetëm 145 kilometra larg brigjeve të Floridës. Presidenti John F. Kennedy shpalli një bllokadë detare dhe kërkoi heqjen e menjëhershme të raketave. Pas bisedimeve intensive, Nikita Hrushovi pranoi t’i hiqte raketat në këmbim të premtimit publik amerikan se nuk do të pushtonin Kubën. Në fshehtësi, SHBA pranoi të hiqte raketat Jupiter nga Turqia. Kjo zgjidhje shmangu një luftë bërthamore, duke treguar fuqinë e diplomacisë.
2. Vendimi i Stanislav Petrovit (1983)
Me 26 shtator 1983, sistemi i paralajmërimit të hershëm sovjetik raportoi gabimisht raketa amerikane në fluturim. Sipas protokollit, koloneli Petrov duhej të raportonte menjëherë për kundërpërgjigje bërthamore. Ai, duke besuar se ishte një alarm i rremë, vendosi të mos vepronte. Ky gjykim personal mund të ketë shpëtuar miliarda jetë.
3. Tentativa e parë për vrasjen e arkidukës Franz Ferdinand(1914)
Me 28 qershor 1914, arkiduka Franz Ferdinand i Austrisë dhe gruaja e tij i shpëtuan një atentati me bombë në Sarajevë. Por më vonë, një devijim i rastësishëm i makinës së tyre i çoi drejt Gavrilo Principit, i cili i vrau me armë. Ky moment ndezi shkëndijën e Luftës së Parë Botërore.
4. Problemet e Apollo 11 (1969)
Gjatë zbritjes në Hënë, kompjuteri i modulit hënor lëshoi alarme të papritura 1201 dhe 1202 për mbingarkesë. Ekipi i kontrollit në Tokë, duke njohur situata të ngjashme nga simulimet, vendosi të vazhdojë uljen. Vendimi u tregua i saktë, duke lejuar Armstrong dhe Aldrin të bëjnë uljen historike.
5. Alarm i rremë raketor në Rusi nga Black Brant (1995)
Një raketë kërkimore nga Norvegjia u ngatërrua nga radarët rusë me një raketë Trident amerikane. Presidenti Boris Jelcin u informua dhe “valixhja bërthamore” u aktivizua. Pas verifikimeve, rezultoi alarm i rremë, duke shmangur një konflikt të ri bërthamor.
6. Plani i dështuar për vrasjen e Kennedy-t (1960)
Richard Paul Pavlick planifikoi të vriste presidentin e zgjedhur John F. Kennedy me eksploziv në makinën e tij. Por kur pa familjen e Kennedy-t me të, ai u tërhoq. U arrestua disa ditë më vonë. Një moment më pak i ngurtë i vendosmërisë së tij mund të kishte ndryshuar historinë politike të Amerikës.
7. Alarmi i rremë në Havai (2018)
Një mesazh alarmi për një sulm bërthamor u dërgua gabimisht në telefonat e banorëve të Havait, duke shkaktuar panik masiv. Ngjarja tregoi nevojën për sisteme paralajmërimi më të besueshme.
8. Hapja e papritur e Murit të Berlinit (1989)
Me 9 nëntor 1989, Günter Schabowski njoftoi gabimisht se qytetarët e Berlinit Lindor mund të kalonin kufirin “menjëherë”. Mijëra njerëz u dyndën në pika kalimi dhe rojet, pa urdhra të qarta, i lanë të kalojnë. Kjo çoi në rënien paqësore të Murit të Berlinit.
9. Kriza e Three Mile Island (1979)
Një defekt teknik dhe gabime njerëzore shkaktuan pjesërisht shkrirjen e një reaktori bërthamor në Pensilvani. Falë reagimit të shpejtë, u shmang një katastrofë shumë më e madhe.
10. Alan Turingu dhe kodet e nëndetëseve (vitet 1940)
Në Luftën e Dytë Botërore, puna e Turingut në thyerjen e kodit Enigma ndihmoi në shmangien e shkatërrimeve të mëdha në Atlantik. Sipas vlerësimeve, kjo e afroi fundin e luftës me rreth dy vite.
11. Çernobili dhe tentativa për mbyllje (1986)
Një test sigurie në reaktorin 4 të Çernobilit përfundoi me shpërthim për shkak të gabimeve njerëzore dhe dizajnit të gabuar. Megjithëse katastrofa ndodhi, skenarë më të këqij, me shpërthime të tjera, u shmangën rastësisht.
12. Përmbytja e madhe e melasës (1919)
Një depo e madhe melase në Boston shpërtheu, duke shkaktuar një valë të ëmbël por vdekjeprurëse që vrau 21 njerëz dhe shkatërroi ndërtesa. Ngjarja solli ndryshime të rëndësishme në ligjet e ndërtimit.
13. Zbulimi i penicilinës (1928)
Aleksandër Fleming, me një rastësi të pastër, vuri re se një myk kishte vrarë bakteret në një pjatë laboratorike. Ky zbulim çoi në revolucionin e antibiotikëve, duke shpëtuar miliona jetë.
14. Paralajmërimet e shpëtimit në Mount St. Helens (1980)
Para shpërthimit të madh vullkanik, autoritetet zbrazën zonat përreth bazuar në të dhënat e shkencëtarëve. Kjo masë shpëtoi shumë jetë me 18 maj 1980.
15. Operacioni Paul Bunyan dhe zona koreane e demilitarizimit (1976)
Pas vrasjes së dy oficerëve amerikanë nga trupat koreano-veriore, SHBA-ja dhe Koreja e Jugut organizuan një demonstrim force për të prerë një pemë në Zonën e Çmilitarizuar. Tensionet u ulën pa gjakderdhje të mëtejshme.
Mësimi i madh nga këto shmangie katastrofe
Historia shpesh ndryshon drejtim nga vendime të menjëhershme, nga guximi për të mos ndjekur verbërisht protokollet, apo edhe nga rastësitë e thjeshta. Një vendim i vetëm, si ai i Petrovit në vitin 1983, mund të ndalojë fundin e qytetërimit. Po ashtu, një gabim komunikimi, si ai që rrëzoi Murin e Berlinit, mund të sjellë një epokë të re. Ngjarje të tilla na kujtojnë se siguria jonë nuk është kurrë e garantuar dhe se historia është më e brishtë nga ç’mendojmë. /History Collection