Me dijeninë e SHBA-së, ka filluar të qarkullojë propozimi për krijimin e një federate, e cila do t’u jepte një autonomi të konsiderueshme grupeve të ndryshme duke ruajtur imazhin e një shteti…
Muaji i mjaltit duket se ka përfunduar për udhëheqjen e re të Sirisë, pasi masakrat e fundit të alavitëve dhe të krishterëve kanë konfirmuar se sa e rrezikshme është të zhytet vendi në një luftë tjetër të përgjakshme civile që do t’i sjellë sërish në konflikt pakicat e saj etnike, ndërkohë që kërcënon legjitimitetin e të fortit të ri Ahmed Al-Sharaa dhe shanset për një tranzicion të qetë të familjes pas dekadash.
Udhëheqja e re sunite e vendit – e cila deri tani ka arritur të fitojë mbështetjen e qeverive perëndimore, por nuk ka siguruar heqjen e sanksioneve që kanë gjunjëzuar ekonominë e vendit – ka premtuar të hedhë dritë të plotë mbi rrethanat në të cilat më shumë se 1000 njerëz humbën jetën nga zjarri i forcave besnike të saj.Arabët alavitë, grupi i dytë më i madh i pakicës fetare në vend, pas myslimanëve sunitë, janë një degë e Islamit shiit dhe jetojnë në pjesën veriperëndimore të Sirisë.
Fakti që një shtet alavit u krijua në Siri nën Asadin, kryesisht i hapur për të krishterët dhe druzët dhe i mbyllur për sunitët, të cilët përbënin shumicën dërrmuese të popullsisë, çoi në kultivimin e një klime tensioni midis grupeve.
Alavitët, pasi zunë pozita në pushtetin e regjimit të Asadit, më pas u gjendën në vijën e parë të luftës civile që shpërtheu në vitin 2011 dhe u futën në konflikt me grupet sunite, duke përfshirë organizatën e liderit të ri të vendit, Hayat Tahrir al-Sham, i cili donte të përmbyste regjimin me mbështetjen e Iranit shiit Hebanonbollah dhe gjithashtu Shiit Lebanonbollah.
Vetë Al-Sharaa, në një intervistë të vitit 2015 me Al Jazeera, i kishte përshkruar alavitët si një sekt që është jashtë fesë dhe Islamit dhe u bëri thirrje atyre të heqin dorë nga Asadi dhe të ndryshojnë besimet e tyre në mënyrë që të qëndrojnë të sigurt. Në gusht të vitit 2015, Shteti Islamik ka rrëmbyer mbi 200 të krishterë, ndërsa në vitin 2018 ka masakruar mbi 200 druze. Këto masakra, të kombinuara me brutalitetin e regjimit të Asadit, çuan në eksodin e miliona sirianëve që u larguan nga vendi duke kërkuar strehim në vendet fqinje dhe Evropë.
Druzët janë të ndarë politikisht në dy fronte. Ndërsa grupet më të mëdha dhe tradicionale mbështesin qeverinë e Damaskut dhe mbrojnë integritetin territorial të vendit, grupet më të vogla po kërkojnë autonomi.
Prandaj, kurdët, me gjuhën dhe kulturën e tyre u përballen me diskriminim dhe gjenden të margjinalizuar nga regjimi i Asadit pasi nuk i përshtateshin imazhit të identitetit arab që ai promovonte. Masat që Asadi mori ndaj tyre ishin të ashpra. Ata nuk mund të flisnin gjuhën e tyre, t’u vendosnin emra kurdë fëmijëve të tyre apo qyteteve të tyre.dhe 1971.
Në vitin 1958, Siria hyri në një bashkim të shkurtër pan-arab me Egjiptin, i cili përfundoi pas një grushti shteti në vitin 1961. Grushti i shtetit i vitit 1963 nga komiteti ushtarak i Partisë Baath krijoi një shtet njëpartiak, i cili sundoi Sirinë nën ligjin ushtarak nga 1963 deri në 2011.
Luftimet e brendshme për pushtet brenda fraksioneve të Partisë Baath çuan në grusht shteti të ri në 1966 dhe 1970, me Hafez al-Assad që u ngrit në pushtet dhe krijoi aparatin e tij shtetëror të bazuar në alavitët, të cilët u bënë shtylla kurrizore e regjimit, megjithëse ata ishin pakicë.
Nën Asadin, Siria u bë një diktaturë e trashëguar. Pas vdekjes së tij në vitin 2000, ai u pasua nga djali i tij Bashar, i cili vazhdoi të njëjtat politika si babai i tij. Në vitin 2011, pas Pranverës Arabe, shpërtheu një luftë e përgjakshme civile në rajonin më të gjerë, e cila çoi në tkurrjen e të krishterëve në 2.5% nga 10%. Në fund të vitit 2024, një seri sulmesh nga një koalicion forcash opozitare çuan në kapjen e Damaskut dhe rënien e regjimit të Asadit.
Pse federata është zgjidhja e vetme
Nëse një regjim i kontrolluar nga luftëtarët e Jolanit konsolidohet në Siri, atëherë konflikti me alavitët dhe kurdët do të jetë çështje kohe, ashtu si edhe zvogëlimi, nëse jo zhdukja, e komuniteteve të krishtera të vendit.
Prandaj, me dijeninë e SHBA-së, ka filluar të qarkullojë propozimi për krijimin e një federate, e cila do t’u jepte një autonomi të konsiderueshme grupeve të ndryshme duke ruajtur imazhin e një shteti.
Ky propozim mund të jetë zgjidhja e vetme për të parandaluar zhytjen e vendit në kaos në të ardhmen, por nuk do të thotë se vendet që kanë investuar për të fituar ndikim në Siri, si Rusia, Turqia dhe Irani, do ta lejojnë një zhvillim të tillë.
Për Turqinë, autonomia kurde mund të shkaktojë kërkesa të ngjashme nga pakica e vet kurde, ndërsa Irani po përpiqet të mbajë gjallë aleancat e tij me shiitët dhe alavitët.