Një krijesë detare me tre sy, e quajtur “Flutura e detit”, ka habitur shkencëtarët. Fosili i saj, i zbuluar në Kanada, ofron një pasqyrë të rrallë për mënyrën se si ka evoluar jeta në Tokë 506 milionë vjet më parë.
Një grabitqar i çuditshëm nga epoka kambriane
Në fund të periudhës kambriane, kur jeta në Tokë po shpërthente me forma të reja dhe të çuditshme, një krijesë e vogël notonte qetësisht nëpër oqeane. Ajo kishte tre sy, klithma të përthyeshme, flatra për notim dhe një gojë të formës së një mprehëse lapsash – një kombinim i pazakontë që nuk ngjan me asnjë kafshë të gjallë sot.
Kjo krijesë quhet Mosura fentoni, një specie e re e zbuluar nga një grup paleontologësh në Kanada dhe e publikuar në revistën Royal Society Open Science. E njohur si pjesë e grupit të radiodontëve – paraardhës të hershëm të artropodëve (si merimangat, insektet dhe gaforret) – Mosura është një nga grabitqarët më të çuditshëm të oqeaneve të lashta.
Si dukej “flutura e detit”?
Mosura ishte e vogël, sa një gisht i dorës së njeriut, por e pajisur me mekanizma të jashtëzakonshëm. Ajo kishte:
Dy sy anësorë dhe një sy të tretë qendror, të madh dhe të dukshëm, ndryshe nga çdo krijesë moderne.
Një gojë rrethore, të ngjashme me një mprehëse lapsash, të mbushur me pllaka të mprehta për të copëtuar prenë.
Flatra të shumta anësore që përdridheshin për notim, ngjashëm me mënyrën si notojnë rrezet (peshqit flatërues).
Thonj grabitqarë të gjatë me maje të ndara, të cilat, ndonëse nuk dihet saktësisht si funksiononin, ndihmonin në kapjen e kafshëve më të vogla.
Pikërisht për shkak të pamjes së saj të çuditshme dhe mënyrës së notimit, studiuesit e kanë pagëzuar me emrin e përkëdhelur “Flutura e detit” (sea moth).
Çfarë e bënë këtë zbulim kaq të veçantë?
Ajo që ka befasuar shkencëtarët nuk është vetëm pamja e Mosurës, por edhe fakti që ajo kishte një pjesë trupi të pasme me 16 segmente, të ngjashme me barkun e disa insekteve moderne. Këto segmente mbanin organe të frymëmarrjes (branshi), që ndihmonin kafshën të përthithte oksigjen nga uji.
Kjo tipar është i rrallë tek radiodontët dhe i ngjan mënyrës së frymëmarrjes së krustaceve moderne, si gaforret dhe merimangat e detit. Kjo përbën një shembull të asaj që në biologji quhet “Konvergjencë evolutive” – pra, kur dy grupe të ndryshme kafshësh zhvillojnë zgjidhje të ngjashme për të mbijetuar.
Si ushqehej Mosura?
Edhe pse nuk ka prova të drejtpërdrejta për dietën e saj, Mosura ka jetuar në një mjedis detar të mbushur me krimba, artropodë të vegjël dhe krijesa të ngjashme me karkaleca, të cilat mund t’i kishte si pre. Në të njëjtën kohë, ajo mund të ishte vetë pre për grabitqarë më të mëdhenj të kohës, si Anomalocaris canadensis – një nga grabitqarët më të mëdhenj kambrianë – apo xhelatinozët gjigantë Burgessomedusa.
Fosilet e Mosura fentoni u gjetën në formacionin Burgess Shale në malet e Kanadasë, një vend i njohur për ruajtjen e jashtëzakonshme të formave të jetës kambriane. Aty u zbuluan mbi 60 fosile, disa të ruajtura aq mirë sa lejuan identifikimin e nervave, sistemit tretës dhe atij të qarkullimit të gjakut – gjë shumë e rrallë për fosile kaq të lashta.
Sipas paleontologut Dr. Joe Moysiuk, ky zbulim na ndihmon të kuptojmë më mirë se si u zhvilluan paraardhësit e insekteve, merimangave dhe gaforreve moderne, dhe si u ndërtua trupi i tyre gjatë evolucionit.
Çfarë na mëson Mosura për jetën në Tokë?
Zbulimi i kësaj specie na rikujton se jeta në Tokë ka qenë dikur shumë më e çuditshme dhe më e ndryshme nga ajo që shohim sot. Në vend që të mendojmë evolucionin si një vijë të drejtë nga e thjeshta te e ndërlikuara, zbulime si ky tregojnë se jeta eksperimentoi me forma të ndryshme, disa nga të cilat nuk mbijetuan kurrë.
Për ne sot, Mosura është më shumë se një fosil – është një dritare drejt së kaluarës, që na mëson si ndryshon jeta dhe si gjurmët e saj mund të na ndihmojnë të kuptojmë më mirë origjinën tonë si njerëz dhe krijesa biologjike. /Inteligjenca n’3D