Instinktet e mbijetesës që shndërrohen në mësime të vlefshme për shkencën mjekësore
Në botën e egër, çdo plagë mund të jetë çështje jete a vdekjeje. Megjithatë, shumë kafshë kanë zhvilluar mekanizma të habitshëm vetë-shërimi që shpesh tejkalojnë aftësitë rigjeneruese të njeriut.
Shkencëtarët po i studiojnë këto mekanizma për të kuptuar më mirë rindërtimin e indeve, shërimin pa mbresë dhe luftën kundër infeksioneve, fusha që mund të revolucionarizojnë mjekësinë e së ardhmes.
Kur prerja nuk lë gjurmë: mrekullia e rigjenerimit
Disa zvarranikë, si hardhucat dhe salamandrat, kanë një aftësi të jashtëzakonshme për rigjenerim. Hardhuca, për shembull, mund të rigjenerojë krahun ose bishtin e humbur, me inde, muskuj dhe nerva të rinj, pa plagë apo mbresë.
Kjo aftësi ka frymëzuar studime të shumta në laboratorë biomjekësorë, ku shkencëtarët po përpiqen të kuptojnë se cilët gjene aktivizohen gjatë këtij procesi dhe si mund të përdoren për rindërtimin e indeve njerëzore pas traumave kirurgjikale.
Një studim i Harvard Stem Cell Institute tregon se qelizat e rigjenerimit tek salamandrat mund të ndihmojnë në zhvillimin e terapive për dëmtimet e shtyllës kurrizore dhe djegiet e thella.
Elefantët dhe forca e fshehur kundër infeksioneve
Elefantët, për shkak të lëkurës së tyre të trashë dhe jetës në kushte të egra, janë vazhdimisht të ekspozuar ndaj plagëve. Megjithatë, ato rrallë infektohen. Arsyeja?
Lëkura e tyre përmban substanca antibakteriale natyrore, ndërsa sistemi imunitar është jashtëzakonisht aktiv në identifikimin e qelizave të dëmtuara.
Kërkimet e Stanford University kanë zbuluar se elefantët kanë një version unik të gjenit TP53, që kontrollon rigjenerimin dhe parandalon formimin e tumoreve, shumë më efektiv sesa tek njeriu.
Ky zbulim ka hapur rrugë për kërkime të reja mbi ilaçet e bazuara në imunitetin natyror të kafshëve.
Kur shërimi ndodh gjatë gjumit: sekreti i arinjve
Gjatë gjumit dimëror, arinjtë kalojnë muaj pa lëvizje, por pa pësuar atrofi muskulore ose ulcera të lëkurës. Studimet kanë treguar se gjatë kësaj periudhe trupi i tyre prodhon proteina mbrojtëse që riparojnë indet dhe parandalojnë inflamacionin.
Shkencëtarët e Universitetit të Alaskës po studiojnë këto proteina për të zhvilluar terapi kundër plagëve kronike tek njerëzit me imobilitet të gjatë, si pacientët e paralizuar apo të sëmurët në kujdes intensiv.
“Farmacitë” e natyrës: si insektet dezinfektojnë plagët
Milingonat, bletët dhe termitet përdorin substanca antibakteriale natyrale për të dezinfektuar kolonitë dhe plagët e tyre. Disa specie prodhojnë acide organike që vrasin bakteret pa dëmtuar indet, ndërsa të tjera sekretojnë peptide antimikrobike, të cilat sot janë model për antibiotikë të rinj.
Në laboratorët e ETH Zurich dhe Pasteur Institute, këto peptide po testohen si alternativë ndaj antibiotikëve tradicionalë për plagët që nuk shërohen lehtë.
Vetë-izolimi dhe instinkti për t’u shëruar
Kur plagosen, shumë kafshë të egra si ujqit, luanët apo dhelpra vetë-izolohen për t’u shëruar. Ky instinkt u mundëson trupit të përdorë gjithë energjinë për rikuperim, ndërsa shmang rrezikun e infeksioneve apo sulmeve.
Një sjellje e ngjashme vërehet edhe tek shpendët e plagosur, që kërkojnë vende të qeta e të mbrojtura, shpesh pranë ujit, për të lehtësuar dhimbjen dhe për të ruajtur temperaturën trupore.
Kjo sjellje “vetë-kujdesi” po studiohet si model për menaxhimin e stresit dhe shërimin emocional tek njerëzit, duke theksuar se qetësia dhe izolimi përkohshëm janë pjesë e natyrshme e procesit të rigjenerimit.
Çfarë mund të mësojë mjekësia moderne prej tyre
Kafshët e egra po bëhen laboratore natyrore të evolucionit biologjik.
Nga to po mësojmë:
si të aktivizohen qelizat staminale në inde të dëmtuara,
si të ndërtohen ilaçe të reja antibakteriale,
dhe si të parandalohet inflamacioni kronik që pengon shërimin e plotë.
Mjekësia moderne tashmë po orienton një pjesë të kërkimeve të saj drejt bioinspirimit, studimit të natyrës për të ndërtuar terapi më inteligjente dhe më humane.
Siç thonë biologët evolucionarë: “Në natyrë nuk ekzistojnë spitale – por ekziston mençuria e përsosur e mbijetesës.”
Natyra nuk është vetëm mësuese e jetës, por edhe mjeke e heshtur e saj. Nga mënyra si kafshët shërohen, njerëzimi po mëson t’i afrohet një mjekësie më natyrore, më inteligjente dhe më të duruar. /Telegafi