A mund të ekzistojë një version tjetër i yti diku në ndonjë univers paralel? Sipas një prej interpretimeve më intriguese të fizikës kuantike, e quajtur teoria e shumë botëve (Many-Worlds Interpretation), çdo vendim që marrim mund të shkaktojë ndarjen e realitetit në degë të ndryshme, ku çdo mundësi ndodh në një univers tjetër.
Kjo ide, sa mahnitëse aq edhe e diskutueshme, nuk është e provuar, por është një nga mënyrat më të thella me të cilat shkenca përpiqet të kuptojë natyrën e ekzistencës. Interpretimi i shumë botëve u propozua për herë të parë në vitet 1950 nga fizikani amerikan Hugh Everett.
Ai sugjeroi se kur një ngjarje kuantike mund të ketë disa rezultate, të gjitha ato ndodhin realisht — secila në një univers të veçantë. Sipas këtij këndvështrimi, universi nuk zgjedh një rrugë të vetme, por vetë universi shumëfishohet në çdo moment, duke krijuar një “pyll realitetesh” paralele.
Megjithatë, kjo mbetet një interpretim teorik i mekanikës kuantike, jo një zbulim eksperimental. Deri më sot, nuk ekziston asnjë provë që vërteton se universet paralele janë reale ose se çdo zgjedhje jona krijon një botë tjetër. Shkencëtarët e pranojnë teorinë si një mënyrë të vlefshme për të shpjeguar matematikisht disa mistere të fizikës kuantike, por jo si fakt të konfirmuar.
Teoria bazohet në logjikën e matematikës kuantike, e cila përshkruan sjelljen e grimcave në shkallë mikroskopike. Në këtë botë, grimcat nuk kanë një gjendje të vetme, por një “superpozicion” gjendjesh — derisa ndodh një matje. Sipas interpretimit tradicional, funksioni valë “kolapson” në një rezultat. Por sipas Everett, nuk ka kolaps fare: universi ndahet në degë, secila që ndjek një mundësi tjetër.
Kjo qasje ka magjepsur fizikanët dhe filozofët për dekada, sepse i shmang problemin e kolapsit dhe ofron një shpjegim të thjeshtë matematikisht. Nga ana tjetër, ngre pyetje të thella për natyrën e vetëdijes, lirisë së zgjedhjes dhe identitetit: nëse ekziston një version tjetër i yt që mori një rrugë tjetër, kush je ti në të vërtetë?
Fizika moderne ende nuk ka një mënyrë për ta testuar drejtpërdrejt këtë teori. Eksperimentet kuantike me grimca individuale tregojnë sjellje të çuditshme që përputhen me matematikën e shumë botëve, por nuk provojnë ekzistencën e vetë universetve paralele. Disa studiues e shohin si një model matematik i vlefshëm, ndërsa të tjerë e konsiderojnë më shumë filozofi sesa fizikë. Megjithatë, interpretimi i shumë botëve vazhdon të frymëzojë kërkime, romane shkencore dhe skenarë filmash, duke e mbajtur gjallë pyetjen: a është realiteti që përjetojmë vetëm një degë e pafundësisë?
Edhe pse nuk është provuar, teoria e shumë botëve na kujton se realiteti mund të jetë shumë më kompleks se sa e përfytyrojmë. Përtej kufijve të vëzhgimit tonë, mund të fshihen mundësi të panumërta — një pasqyrë e pafund e vetes dhe e zgjedhjeve tona. Dhe ndoshta, siç sugjerojnë disa fizikantë, thjesht të menduarit për këtë na ndihmon të kuptojmë më mirë se çfarë do të thotë të jesh “ti” në një univers plot mistere./Korrespodenti
A jetojmë në dy vende në të njëjtën kohë? Një version i yni a i jeton dështimet tona? Cila është e vërteta e universeve paralele?
