10 Shkurt 2025 – Një ekip ndërkombëtar ka zbuluar një ekzoplanet premtues për mundësinë e mbështetjes së jetës, raporton noa.al duke cituar Phys.org. Zbulimi është publikuar në revistën Astronomy & Astrophysics.
Planeti, i quajtur HD 20794 d, ndodhet vetëm 20 vite dritë larg dhe orbiton brenda zonës së banueshme të yllit të tij, duke ofruar një mundësi të re për kërkimet mbi botët jashtëtokësore të banueshme.Një Planet Shpresëdhënës për Jetën
HD 20794 d është klasifikuar si një super-Tokë, me një masë rreth gjashtë herë më të madhe se Toka. Kjo e bën atë shumë më të madh dhe ndoshta më të dendur, por ai mund të ketë ende një sipërfaqe të ngurtë dhe ndoshta ujë të lëngshëm, një element kyç për mbështetjen e jetës.
Astronomët besojnë se planeti ndodhet në distancën ideale nga ylli i tij, që do të thotë se temperaturat mund të jenë të përshtatshme për ekzistencën e ujit të lëngshëm në sipërfaqe, një kusht i rëndësishëm për mbështetjen e jetës siç e njohim ne.Si u zbulua HD 20794 d?
Ky ekzoplanet u zbulua për herë të parë në vitin 2022 nga Dr. Michael Cretignier nga Universiteti i Oksfordit. Ai analizoi të dhëna të mbledhura nga spektrografi HARPS (High Accuracy Radial Velocity Planet Searcher) në Observatorin La Silla në Kili dhe vuri re zhvendosje të vogla në dritën e yllit të tij, të cilat mund të shkaktoheshin nga forca gravitacionale e një planeti të afërt.
Për të konfirmuar gjetjet, një ekip ndërkombëtar analizoi matje të regjistruara gjatë dy dekadave nga HARPS dhe instrumenti i tij pasardhës, ESPRESSO, gjithashtu në Kili. Kombinimi i këtyre të dhënave konfirmoi ekzistencën e HD 20794 d dhe vendndodhjen e tij në zonën e banueshme të sistemit.
A Mund të Ketë Jetë në HD 20794 d?
Megjithëse HD 20794 d ndodhet në zonën e banueshme të sistemit të tij, nuk është ende e qartë nëse ai mund të mbështesë jetë. Një nga faktorët kryesorë që duhet analizuar është orbita e tij, e cila nuk është plotësisht rrethore, por eliptike.
Ndikimi i Orbits Eliptike në Kushtet e Planetit
Një orbitë eliptike do të thotë se distanca e planetit nga ylli i tij ndryshon gjatë vitit të tij planetar. Si rezultat, temperaturat në sipërfaqen e HD 20794 d mund të ndryshojnë ndjeshëm, duke krijuar kushte të paqëndrueshme për jetën.
Kur planeti është më afër yllit, temperaturat mund të rriten ndjeshëm, duke shkaktuar avullimin e ujit të mundshëm dhe krijimin e një atmosfere të ngarkuar me avuj.
Kur është më larg yllit, temperaturat mund të bien ndjeshëm, duke ngrirë ujin dhe krijuar kushte të ngjashme me ato të një epoke akullnajore.
Nëse planeti ka një atmosferë të dendur, ajo mund të ndihmojë në rregullimin e temperaturave, duke mbajtur një klimë më të qëndrueshme pavarësisht ndryshimeve orbitale.
A Ka HD 20794 d Një Atmosferë?
Aktualisht, shkencëtarët nuk e dinë ende nëse HD 20794 d ka një atmosferë, pasi është shumë larg për të bërë vëzhgime të drejtpërdrejta. Megjithatë, nëse ka një atmosferë të trashë dhe të qëndrueshme, ajo mund të ndihmojë në ruajtjen e ujit të lëngshëm në sipërfaqen e tij dhe të krijojë kushte të favorshme për jetën.
Instrumentet si James Webb Space Telescope (JWST) dhe teleskopët e ardhshëm si Extremely Large Telescope (ELT) mund të ndihmojnë në analizimin e përbërjes së atmosferës duke kërkuar gjurmë të gazeve si:
Dioksidi i karbonit (CO₂) – një gaz kyç për efektin serrë, i cili mund të ndihmojë në ngrohjen e planetit.
Avulli i ujit (H₂O) – një tregues i mundësisë për ekzistencën e ujit të lëngshëm.
Metani (CH₄) dhe Oksigjeni (O₂) – të cilat, nëse gjenden në kombinime të caktuara, mund të jenë një gjurmë e mundshme biologjike, duke sugjeruar aktivitet biologjik.
A Ka Ujë në HD 20794 d?
Për momentin, nuk ka prova të drejtpërdrejta për praninë e ujit në HD 20794 d. Megjithatë, vendndodhja e tij brenda zonës së banueshme rrit shanset që ai të ketë ose të ketë pasur ujë të lëngshëm në të kaluarën.Nëse HD 20794 d është një planet shkëmbor me një bërthamë aktive dhe një atmosferë të qëndrueshme, ujë i lëngshëm mund të ekzistojë në sipërfaqen e tij ose nën të. Nëse është një botë e mbuluar me akull, ai mund të ketë oqeane të fshehura nën sipërfaqen e ngrirë, të ngjashme me hënën Europa e Jupiterit ose Enceladus i Saturnit.
Hapat e Ardhshëm në Studimin e HD 20794 d
Shkencëtarët do të vazhdojnë të studiojnë HD 20794 d duke përdorur teknologji të avancuar dhe teleskopë të fuqishëm që do të ndihmojnë në zbulimin e atmosferës dhe analizimin e përbërjes së saj. Disa nga teknikat që do të përdoren përfshijnë:
Spektroskopia e transmetimit – analizimi i dritës së yllit të tij ndërsa kalon përmes atmosferës së planetit.
Matjet e temperaturës – për të përcaktuar ndryshimet klimaterike në HD 20794 d.
Modelimi kompjuterik i orbitës – për të parashikuar ndikimin e orbitës eliptike në temperaturat dhe klimën e tij.
Nëse HD 20794 d vërtetohet të ketë kushtet e nevojshme për jetën, ai do të bëhet një nga objektivat kryesorë për misionet hapësinore të ardhshme, të cilat mund të përpiqen të zbulojnë shenja të drejtpërdrejta të jetës jashtëtokësore.
A është HD 20794 d një botë e banueshme? Përgjigjja mbetet ende e panjohur, por teknologjitë e ardhshme mund të na afrojnë më shumë drejt gjetjes së jetës përtej Tokës.
Çfarë e Bën HD 20794 d Një Kandidat Të Veçantë për Jetën?
Ndryshe nga shumë ekzoplanetë të tjerë të zbuluar deri më tani, HD 20794 d rrotullohet rreth një ylli të tipit G, i cili është shumë i ngjashëm me Diellin tonë. Kjo e bën këtë planet një kandidat edhe më interesant për studimin e jetës jashtëtokësore, pasi yjet e këtij lloji zakonisht kanë jetëgjatësi të madhe dhe kushte më të qëndrueshme për planetët që orbitohen rreth tyre.
Shkencëtarët theksojnë se përbërja atmosferike e një planeti luan një rol kyç në aftësinë e tij për të mbështetur jetë. Nëse HD 20794 d ka një atmosferë të dendur me gazra si dioksidi i karbonit, avulli i ujit dhe azoti, ai mund të ketë një efekt sere të ngjashëm me Tokën, duke mbajtur temperaturat e përshtatshme për ujë të lëngshëm.
Sfida Për Të Konfirmuar Kushtet e Banueshmërisë
Edhe pse HD 20794 d është një kandidat premtues, disa faktorë duhet të studiohen më në detaje për të përcaktuar nëse ai mund të mbështesë jetë:
Struktura dhe Përbërja e Planetit: Shkencëtarët nuk e dinë ende nëse HD 20794 d është një planet shkëmbor si Toka, apo një botë e mbushur me gaz si Neptuni. Nëse është një super-Tokë shkëmbore, mundësitë për banueshmëri rriten ndjeshëm.
Prania e Ujit: Deri më tani, nuk ka prova të drejtpërdrejta për ujë të lëngshëm në HD 20794 d. Teleskopët e ardhshëm mund të ndihmojnë në identifikimin e gjurmëve të avullit të ujit në atmosferën e tij.Rrezatimi i Yllit: Edhe pse HD 20794 d orbiton në zonën e banueshme, aktiviteti yjor dhe rrezatimi i yllit të tij mund të ndikojnë në stabilitetin e atmosferës dhe kushteve të mundshme për jetën.
Pse Ky Zbulim Është i Rëndësishëm?
Zbulimi i HD 20794 d është një hap tjetër i madh në kërkimin e botëve të banueshme përtej sistemit tonë diellor. Tashmë, astronomët kanë identifikuar mijëra ekzoplanetë, por vetëm një numër i vogël i tyre ndodhen brenda zonës së banueshme të yjeve të tyre dhe kanë karakteristika të ngjashme me Tokën.
Ky planet mund të jetë një objektiv i rëndësishëm për misionet hapësinore të ardhshme, si teleskopët që do të vëzhgojnë detajet e atmosferës së tij dhe ndoshta do të japin të dhëna mbi gjurmët e mundshme biologjike.
Çfarë Do të Ndodhë Tani?
Ekipet shkencore po përgatiten për analiza më të thelluara, duke përdorur teleskopët James Webb Space Telescope (JWST) dhe Extremely Large Telescope (ELT), të cilët do të jenë në gjendje të analizojnë spektroskopinë atmosferike të HD 20794 d. Nëse zbulohet okigjen, metan ose avull uji, kjo do të ishte një provë e fortë për banueshmërinë e këtij planeti.
Kërkimet për jetën jashtëtokësore vazhdojnë me ritme të shpejta dhe HD 20794 d mund të jetë një nga planetët që do të na sjellë më pranë përgjigjes së madhe: A jemi vetëm në Univers?