Astronomët kanë regjistruar me detaje të papara një përplasje mes dy vrimave të zeza, duke ofruar pamjen më të qartë deri tani për këto fenomene kozmike dhe duke konfirmuar parashikime të mbajtura për dekada nga fizikantët legjendarë Albert Ajnshtajn dhe Stephen Hawking.
Ngjarja, e quajtur GW250114, u identifikua në janar nga studiuesit përmes Observatorit të Valëve Gravitacionale me Interferometër Laser (LIGO) – dy instrumente identike të vendosura në Livingston, Luiziana, dhe Hanford, Uashington. Pajisjet zbuluan valë gravitacionale, dridhje të zbehta në hapësirë-kohë, të shkaktuara nga përplasja e dy vrimave të zeza, shkruan CNN, përcjell Inteligjenca n’3D.
Valët gravitacionale u parashikuan për herë të parë në vitin 1915 si pjesë e teorisë së relativitetit të përgjithshëm të Ajnshtajnit. Ai vetë besonte se ato do të ishin tepër të dobëta për t’u kapur ndonjëherë nga teknologjia njerëzore. Megjithatë, në vitin 2015, LIGO i regjistroi ato për herë të parë, duke i hapur një epokë të re astronomisë dhe duke u shpërblyer më pas me Çmimin Nobel për fizikantët që udhëhoqën këtë arritje.
Nga përplasje miliarda vite larg, çfarë zbuluan shkencëtarët
Sipas Maximiliano Isi, profesor i astronomisë në Universitetin e Kolumbias dhe astrofizikant në Qendrën për Astrofizikë Kompjuterike të Institutit Flatiron në Nju Jork, të dy vrimat e zeza kishin secila masë rreth 30 deri 35 herë më të madhe se ajo e Diellit dhe po rrotulloheshin ngadalë.
“Ato ishin rreth 1 miliard vite dritë larg dhe orbitonin pothuajse në një rreth të përsosur,” tha Isi. “Pas bashkimit, vrima e zezë që rezultoi ishte rreth 63 herë më e madhe se Dielli dhe po rrotullohej me rreth 100 herë në sekondë.”
Falë përmirësimeve teknologjike, LIGO arriti ta regjistrojë këtë përplasje me saktësi mbi tre herë më të madhe se zbulimi i parë i vitit 2015. Kjo qartësi e jashtëzakonshme u dha mundësi shkencëtarëve të testojnë dy nga parashikimet më të rëndësishme për vrimat e zeza.
Pse vrimat e zeza duken të thjeshta, sipas teorisë së Kerr
Parashikimi i parë u formulua në vitin 1963 nga matematikani nga Zelanda e Re, Roy Kerr. Ai sugjeroi se vrimat e zeza, sado misterioze të duken, në të vërtetë duhet të përshkruhen me thjeshtësi matematikore, vetëm nga dy parametra kryesorë: masa dhe shpejtësia e rrotullimit.
Për ta testuar këtë, studiuesit u fokusuan në “zilen kozmike” – dridhjet e vrimës së zezë pas bashkimit, të ngjashme me një zile që tingëllon kur goditet. Valët gravitacionale që dalin nga kjo “tingëllimë” mbajnë informacion për strukturën e vrimës së zezë dhe hapësirës përreth saj.
“Ne arritëm të identifikojmë dy ‘tinguj’ të qartë – një themelor dhe një harmonik më të zbehtë – që na lejuan të konfirmojmë se vrima e zezë përshkruhet vetëm nga masa dhe rrotullimi,” shpjegoi Isi.
Stephen Hawking dhe rregulli i sipërfaqes së vrimave të zeza
Parashikimi i dytë i konfirmuar është ai i fizikantit britanik Stephen Hawking nga viti 1971, sipas të cilit kur dy vrima të zeza bashkohen, sipërfaqja e vrimës së zezë përfundimtare nuk mund të jetë më e vogël se ajo e vrimave të zeza fillestare. Me fjalë të tjera, sipërfaqja gjithmonë rritet ose mbetet e njëjtë.
Ky rregull, i quajtur shpesh “teorema e sipërfaqes”, ishte një nga bazat e fizikës teorike të Hawking. Zbulimet e reja e konfirmojnë atë me një saktësi shumë më të madhe se më parë, falë të dhënave të qarta të GW250114.
Çfarë do të thotë kjo për shkencën dhe të ardhmen e kërkimeve
Ky zbulim nuk është vetëm një fitore për teoritë e Ajnshtajnit dhe Hawking. Ai përfaqëson një hap të madh në mënyrën se si njerëzimi kupton hapësirën, kohën dhe natyrën e universit. Shkencëtarët thonë se konfirmimi i këtyre parashikimeve mund të ndihmojë në përpjekjet për të bashkuar teorinë e relativitetit të përgjithshëm me mekanikën kuantike – dy shtyllat kryesore të fizikës moderne që ende nuk pajtohen plotësisht me njëra-tjetrën.
“LIGO ka krijuar një degë të re të astronomisë,” tha Isi. “Ai ka revolucionarizuar mënyrën se si mendojmë për vrimat e zeza dhe për objektet kompakte në univers.” /Inteligjenca n’3D