Shkencëtarët kanë zbuluar se stresi i përjetuar nga baballarët nuk përfundon vetëm me ta, por mund të lërë gjurmë edhe te fëmijët e tyre. Këto gjurmë nuk lidhen me mutacione të drejtpërdrejta në ADN, por me ndryshime epigjenetike në spermë, të cilat potencialisht kalojnë te gjeneratat pasuese.
Hulumtimet e para në këtë drejtim u kryen te minjtë, ku u pa se ekspozimi afatgjatë ndaj stresit ndryshon mënyrën si shënohet dhe lexohet informacioni gjenetik. Studimet e publikuara në Nature Communications treguan se këto modifikime epigjenetike – për shembull në formën e methylimit të ADN-së – ndikojnë në zhvillimin dhe sjelljen e brezave pasardhës, madje edhe për tre gjenerata radhazi, shkruan Korrespodenti.
Tek njerëzit, zbulimet janë më të fundit dhe po aq domethënëse. Një studim i publikuar në janar 2025 nga revista Molecular Psychiatry tregoi se burrat që kishin përjetuar trauma ose stres të madh në fëmijëri mbanin shenja epigjenetike të dallueshme në spermë. Sipas autorëve, këto ndryshime mund të ndikojnë në zhvillimin e trurit dhe shëndetin e fëmijëve të tyre. Lidhur me këtë, Live Science raportoi se ky hulumtim përforcon idenë se stresi i hershëm nuk humbet me kalimin e kohës, por lë gjurmë biologjike që mund të transmetohen më tej.
Po ashtu, një ekip nga Universiteti i Pensilvanisë kishte vërejtur më herët se stresi i hershëm lidhej me ndryshime në molekula si sncRNA, të cilat janë të përfshira në mënyrën se si qelizat e spermës komunikojnë me embrionin gjatë formimit. Ky studim u botua në platformën shkencore PMC.
Studime të tjera të publikuara në vitet 2023 dhe 2024 kanë theksuar gjithashtu se faktorët e mjedisit dhe jetesës së baballarëve – përfshirë stresin kronik – mund të ndikojnë në epigenetikën e spermës. Një analizë e gjerë e publikuar në Nature Communications thekson se këto ndryshime nuk janë të rastësishme, por mund të lidhen ngushtë me mënyrën se si shëndeti dhe mirëqenia transmetohen tek fëmijët. Për më tepër, revista Clinical Epigenetics ka raportuar se këto gjetje po shndërrohen në një fushë të re të rëndësishme për të kuptuar trashëgiminë e faktorëve psikologjikë dhe mjedisorë.
Megjithatë, ekspertët paralajmërojnë se rezultatet duhet të interpretohen me kujdes. Nuk ka prova se çdo lloj stresi i përditshëm i babait kalon tek fëmijët. Fjala është për modifikime epigjenetike, jo për ndryshime të pakthyeshme në kodin gjenetik. Për më tepër, këto gjurmë nuk përcaktojnë fatin e pasardhësve, pasi ndërveprojnë me faktorë të tjerë mjedisorë dhe me stilin e jetesës.
Shkenca moderne po ofron gjithnjë e më shumë dëshmi se përvoja e jetuar e prindërve, përfshirë stresin, mund të ketë ndikime përtej brezit të tyre. Studiuesit theksojnë se ende nevojiten kërkime më të gjera tek njerëzit, por gjetjet e deritanishme nënvizojnë se shëndeti mendor dhe emocional i prindërve lidhet ngushtë me mirëqenien e gjeneratave që vijnë. /Korrespodenti