Imagjinoni të largoheni nga Toka në moshën 15-vjeçare me një anije hapësinore që udhëton me shpejtësinë e dritës dhe të ktheheni pas asaj që për ju duket vetëm 5 vjet. Ju do të zbrisni përsëri në Tokë në moshën 20-vjeçare, ndërsa shokët tuaj që ishin gjithashtu 15 kur u larguat, tani do të jenë rreth 65 vjeç. Ky ndryshim tronditës në plakje është rezultat i një parimi mahnitës të fizikës të quajtur zgjerimi i kohës (time dilation).
Zgjerimi i kohës është pjesë thelbësore e teorisë së relativitetit të Albert Ajnshtajnit. Ai ndodh sepse koha nuk është absolute; ajo ndryshon në varësi të shpejtësisë me të cilën po lëviz dikush në krahasim me dikë tjetër. Ndërsa një objekt i afrohet shpejtësisë së dritës, koha për të ngadalësohet në krahasim me një vëzhgues të palëvizshëm. Për astronautët që udhëtojnë me ose pranë shpejtësisë së dritës, sekondat, minutat dhe vitet kalojnë shumë më ngadalë sesa për njerëzit në Tokë.
Ky koncept është provuar në eksperimente. Ora atomike të sakta, të fluturuara në avionë me shpejtësi të lartë ose në satelitë, tregojnë ndryshime të vogla por të matshme në kohë krahasuar me orët në tokë. Efekti është i vogël në shpejtësitë e zakonshme, por në shpejtësinë e dritës bëhet dramatik, duke lejuar udhëtarët të përjetojnë vetëm disa vite ndërsa dekada kalojnë diku tjetër.
Zgjerimi i kohës është më shumë se një kuriozitet teorik. Ai është i domosdoshëm për misionet hapësinore dhe teknologji si GPS, ku edhe gabimet më të vogla të kohës do të shkaktonin probleme të mëdha në navigim. Po ashtu frymëzon edhe letërsinë fantastiko-shkencore mbi udhëtimet pranë shpejtësisë së dritës dhe eksplorimin ndër-yjor, ku astronautët mund të “hidhen” në të ardhmen e largët brenda një jete të vetme.
Ideja që lëvizja mund të shtrijë ose tkurret kohën sfidon përditshmërinë tonë, por pasqyron natyrën e vërtetë të universit. Koha dhe hapësira janë thellësisht të lidhura, dhe udhëtimi me shpejtësi të lartë mund ta përkulë këtë marrëdhënie në mënyra të jashtëzakonshme. Zgjerimi i kohës tregon se përvoja jonë e kohës nuk është fikse – ajo varet nga mënyra se si lëvizim nëpër indin kozmik të hapësirës dhe kohës./ Korrespodenti