Reaktori gjerman i fuzionit bërthamor Wendelstein 7-X ka vendosur një rekord të ri shkencor, duke shënuar një hap të rëndësishëm drejt energjisë së pastër dhe pothuajse të pafund. Në maj 2025, shkencëtarët nga Instituti Max Planck për Fizikë Plazmike (IPP) njoftuan se Wendelstein 7-X kishte arritur një shkarkesë plazme (ose impuls plazme) me performancë të lartë që zgjati 43 sekonda, duke u bërë kështu rekordi më i gjatë i këtij lloji në historinë e fuzionit bërthamor.
Ky eksperiment u zhvillua në Greifswald të Gjermanisë dhe u mbështet nga laboratorë ndërkombëtarë si Oak Ridge National Laboratory në SHBA dhe Princeton Plasma Physics Laboratory. Wendelstein 7-X, një stellarator unik me fushë magnetike të shtrembëruar, është projektuar për të testuar stabilitetin afatgjatë të plazmës, duke dalluar nga reaktorët tokamak si ITER, të cilët përdorin fusha më simetrike.
Sipas raportit zyrtar të IPP, gjatë këtaj shkarkese plazma arriti temperatura mbi 20 milionë °C, ndërsa për disa sekonda u regjistruan edhe vlera rreth 30 milionë °C, duke simuluar kushtet e brendshme të yjeve.
Rekordi i ri u mundësua nga përdorimi i një injektori modern pelletash hidrogjeni, i zhvilluar nga Oak Ridge, që lejonte furnizim të qëndrueshëm të plazmës me karburant gjatë gjithë eksperimentit. Ky ishte një element kritik për ruajtjen e densitetit dhe temperaturës pa shpërthime të papritura magnetike.
Sipas raportit të publikuar nga Phys.org dhe Euro-Fusion.org, ky është një përparim që e afron fuzionin bërthamor me qëllimin final: prodhimin e energjisë të qëndrueshme pa ndotje, pa rrezik shkrirjeje dhe me mbetje minimale radioaktive.
Megjithatë, studiuesit nënvizojnë se qëndrueshmëria e plazmës për 30 minuta, siç ishte planifikuar në projekt, ende nuk është arritur, dhe ky objektiv mbetet pjesë e fazave të ardhshme eksperimentale. Deri tani, rezultati 43-sekondësh për parametrin trefish (temperaturë × densitet × kohë mbajtjeje) është më i larti i regjistruar ndonjëherë në një stellarator, duke dëshmuar se ky koncept është teknikisht i qëndrueshëm.
Ekspertët e Princeton Plasma Physics Laboratory theksojnë se ky eksperiment ende nuk prodhon më shumë energji nga sa konsumon, por tregon se kontrolli afatgjatë i plazmës është i mundur – gjë që konsiderohet pika më e vështirë e gjithë teknologjisë së fuzionit.
Sipas IPP.mpg.de, qëllimi përfundimtar është zhvillimi i sistemeve që mund të mbajnë plazmën e qëndrueshme për 30 minuta ose më shumë, duke testuar materialet, sistemet e ftohjes dhe kontrollin magnetik që do të përdoren në reaktorët e brezit të ardhshëm. Wendelstein 7-X, që funksionon që nga viti 2015, mbetet laboratori më i avancuar i këtij lloji në botë dhe përbën një gur themeli drejt krijimit të energjisë së yjeve në Tokë./Korrespodenti