Shimpanzetë, bashkë me bonobot, janë të afërmit tanë më të afërt, dhe kjo pasqyrohet në ADN-në tonë. ADN-ja, si tek njerëzit ashtu edhe tek shimpanzetë, është e përbërë nga katër blloqe themelore: A, T, C, G. Këto shkronja ndjekin njëra-tjetrën në një “varg” të gjatë, rreth 3 miliardë shkronja.
Kur shkencëtarët krahasojnë gjenomin e njeriut me atë të shimpanzesë, ata shohin se sa shumë nga këto shkronja përputhen. Sipas David Haussler nga UC Santa Cruz Genomics Institute, ky proces është si të krahasosh dy versione të një romani shumë të gjatë, ku njëri version ka vetëm disa ndryshime të vogla.
Pse shifra 98.8% është mashtruese?
Shkencëtarët kanë zbuluar se shifra 98.8% i referohet vetëm atyre pjesëve të ADN-së ku gjenomet e dy specieve mund të krahasohen drejtpërdrejt. Por ka shumë pjesë të gjenomit që janë shumë të ndryshme dhe nuk mund të vendosen krah për krah.
Tomas Marques-Bonet, një ekspert nga Barcelona, shpjegon se rreth 15% deri në 20% e ADN-së së njeriut nuk ka një homolog të qartë te shimpanzeja. Këto janë pjesë të ADN-së që janë “futur” ose “fshirë” gjatë evolucionit.
Kur shkencëtarët marrin parasysh të gjitha këto ndryshime, diferenca gjenetike rritet në 5% deri në 10%. Madje, një studim i vitit 2025, i cituar në artikull, sugjeron se ndryshimi i përgjithshëm mund të jetë rreth 15%.
A ka rëndësi një ndryshim kaq i vogël?
Absolutisht. Diferencat mes nesh dhe shimpanzeve janë kryesisht në ADN-në jo-koduese, e cila nuk jep udhëzime për ndërtimin e proteinave. Kjo pjesë e ADN-së shërben si një “çelës” ose “rregullator”, duke ndikuar se si, kur dhe ku përdoren gjenet tona.
Imagjinoni sikur të kishit një kuti me mjete ndërtimi (proteinat) të ngjashme me ato të një shimpanzeje. Ajo që na bën të ndryshëm nuk janë aq shumë vetë mjetet, por mënyra se si i përdorim ato. Një ndryshim i vogël në ADN-në rregullatore mund të ketë pasoja të mëdha, duke shkaktuar dallime të thella në tipare, si për shembull, sa qime kemi apo sa të mëdhenj jemi.
Pra, ndërsa ndajmë një trashëgimi të ngjashme gjenetike me shimpanzetë, mënyra se si kjo ADN përdoret është ajo që na bën njerëz./ Korrespodenti